Zanimljivosti o francuskom jeziku i kulturi

Za INFOPREVODE piše Srđan Đurić

Za francuski jezik često se govori da je najlepši na svetu, kao i da je jezik ljubavi. Istovremeno Francuska je danas turistički najposećenija zemlja, dok je njena kultura rasprostranjena širom planete. To je naročito vidljivo u kulinarstvu, ali i baletu gde je čak i veliki broj termina direktno preuzet iz ovog jezika. Francuski jezik, i njegova istorija veoma su interesantni, a o njima se može pisati u nedogled. U nastavku teksta možete da pronađete po neku zanimljivost o njima, koju sigurno niste znali!

Francuski je romanski jezik, što znači da potiče iz vulgarnog, odnosno govornog, latinskog. Na njega su veliki uticaj takođe izvršila i različita galska i franačka plemena koja su živela na prostoru Francuske.

Kralj Fransoa I Valoa sproveo je pravnu reformu 1539. godine kada francuski postaje jedini zvanični jezik državne administracije. Tada još uvek veliki broj ljudi ne koristi ovaj jezik u svakodnevnom životu.

L’Académie française (Francuska akademija) koju je 1635. godine osnovao kardinal Rišelje, prva je institucija koja je služila za standardizaciju jezika. Struktura ove institucije ostala je gotovo nepromenjena do danas, a prvi rečnik francuskog jezika objavili su 1694. godine.

Tokom 17. veka francuski jezik se raširio Evropom, počeo da utiče na druge jezike i da se koristi u diplomatiji. Postao je lingua franca, odnosno jezik koji se koristi kao univerzalni među ljudima koji ne govore istim maternjim jezikom. Termin franca preuzet je iz arapskog faranji, što znači Franci. Međutim, tako nisu nazivani samo Francuzi, već svi Evropljani sa kojima su se Arapi sretali tokom Krstaških ratova.

U doba Francuske revolucije više od dve trećine Francuza nije se služilo francuskim jezikom kao maternjim. Sa idealom republike rađa se i ideja o jedinstvenom nacionalnom jeziku. Francuski u tom periodu postaje jedini službeni jezik, te i broj njegovih govornika počinje polako da se uvećava.

U periodu od 1945. do danas broj govornika francuskog jezika se utrostručio! Danas se on koristi kao službeni jezik u 29 država, i jedini je jezik, pored engleskog, kojim se govori na svim kontinentima.

Reči, jezik i brojevi

Iako postoje u francuskom alfabetu, reči koje potiču iz ovog jezika ne koriste slovo W ili K. Ona se najčešće nalaze u pozajmljenicama, odnosno rečima preuzetim iz drugih jezika. Primer su reč wagon i prefiks kilo.

Najduža reč na francuskom jeste anticonstitutionnellement, označava nešto što nije ustavno, i sadrži čak 25 slova.

Najduži objavljeni palindrom na francuskom jeziku, a ujedno i jedan od najdužih na svetu, jeste Le Grand Palindrome (Veliki palindrom) Žorža Pereka koji sadrži 1247 reči, odnosno 5566 slova. Najduža reč koja je palindrom jeste ressasser što znači ponavljati istu stvar iznova. (Palindromi su reči i rečenice koje se na isti način čitaju unapred i unazad.)

Brojanje na francuskom jeziku veoma je karakteristično i uključuje matematiku. Na primer broj 77 piše se soixante-dix-sept to jest šezdeset-deset-sedam.

Francuski i engleski

Smatra se da je francuski jezik pretrpeo najveći germanski uticaj od svih romanskih jezika. Takođe se smatra da je engleski jezik pretrpeo najveći romanski uticaj od svih germanskih jezika. Otud je govornicima bilo kog od ova dva jezika relativno lako da nauče onaj drugi!

Više od 1,5 miliona stanovnika Sjedinjenih Američkih Država govori francuskim jezikom kao maternjim. On u državi Luizijana čak ima i specijalan status kulturnog nasleđa.

Oko 45% reči koje se koriste u engleskom jeziku zapravo potiče iz francuskog! Zbog toga ne čudi što ova dva jezika sadrže veliki broj homonima, ali i lažnih prijatelja.

Francuski jezik bio je zvaničan u Engleskoj gotovo 300 godina! Tako ne iznenađuje što postoji mnogo veći broj engleskih reči koje imaju francusko poreklo nego obrnuto.

Kada se u engleskom slengu koristi pridev „francuski“, on najčešće ima seksualnu konotaciju. Za Engleze je na primer french disease (francuska bolest) sifilis. Međutim, ni Francuzi nisu ostali dužni: za njih je sifilis la maladie anglaise (engleska bolest).

Još nekoliko zanimljivosti:

Saint-Remy-en-Bouzemont-Saint-Genest-et-Isson u departmanu Marna, je opština sa najdužim nazivom u Francuskoj, dok je Y u Somi opština sa najkraćim imenom!

Nakon Pariza, grad sa najvećim brojem govornika francuskog jezika je Kinšasa, glavni grad Demokratske Republike Kongo.

Privatne radio stanice u Francuskoj imaju kvote koje određuju minimalnu količinu sadržaja koji mora biti emitovan na francuskom jeziku. Ovaj program stvoren je 1986. godine od kad je doživeo nekoliko revizija. Njegov osnovni cilj jeste zaštita francuskog jezika i promovisanje francuske muzičke kulture. Obavezne kvote su i dan danas predmet žučne rasprave u francuskom svetu radija.

Najduža novela na svetu takođe je napisana na francuskom jeziku! Reč je o knjizi Marsela Prusta U potrazi za izgubljenim vremenom (A la recherche du temps perdu), koja je prvi put objavljena 1913. godine u 13 tomova!

Čak je i najstariji primer zvučnog zapisa ljudskog glasa na francuskom jeziku! Snimak je napravljen 1860. godine pomoću fonoautografa – prvog uređaja za snimanje zvuka, koji je mogao zvučne talase vizuelno da beleži, ali ne i da reprodukuje. Međutim naučnici su 2008. godine uspeli da ga reprodukuju. Na snimku se čuje deo pesme Au Clair de la Lune (Na svetlosti mesečine).