Džefri Čoser otac engleskog jezika

Za INFOPREVODE piše Jovan Stipić

Najčuveniji engleski pisac, pored Šekspira, Džefri Čoser (Geoffrey Chaucer), smatra se osnivačem modernog engleskog jezika. Njegove „Kenterberijske priče“ (The Canterbery Tales), izdate pred sam kraj 14. veka, danas se ubrajaju među najpoznatija dela napisana na engleskom jeziku.

Džefri Čoser nije bio samo pisac. On je radio i kao diplomata, služeći engleskoj kruni. Tako je putovao po Evropi, gde je dolazio u kontakt ne samo sa ljudima iz dalekih mesta, već i pripadnicima različitih staleža.

Tačan datum njegovog rođenja nije ustanovljen, ali se pretpostavlja da je rođen oko 1342. godine u Londonu. Ime Džefrija Čosera prvi put se u istorijskim dokumentima pominje 1357. godine, u periodu kada je radio za porodicu de Bur (de Burgh), gde je naučio da piše i čita.

Samo dve godine nakon toga, služio je u vojsci kralja Edvarda III u Francuskoj, kada je i zarobljen. Kralj je lično platio 16 funti za njegovo oslobađanje, što je tada bila pozamašna suma novca, koja bi iznosila oko 12.000 funti preračunata u današnjem novcu.

Narednih 10 godina Čoser je služio kao lični kraljev izaslanik, a poznato je da je 1366. godine išao u Španiju kao diplomata. Iste godine, oženio se svojom prijateljicom, Filipom Roet (Phillipa Roet) koja je bila bliska sa tadašnjom engleskom kraljicom. U ovom periodu Čoser nije posvećivao mnogo vremena pisanju, već je slobodno vreme provodio čitajući dela Dantea i Bokača, koja su značajno uticala na njega. Malo se zna o njegovom školovanju, ali se sa sigurnošću može tvrditi da je osim engleskog govorio francuski, latinski i italijanski.

Njegova prva poema izlazi samo nekoliko godina kasnije, iako tačan datum nije zabaležen. „Knjiga o vojvotkinji“ (“Book of the Duchess”), napisana je na srednjeengleskom, i posvećena je vojvotkinji Blanš od Lankastera (Blanche of Lancaster) nakon njene smrti. Njen muž, Džon Gont (John Gaunt) bio je Čoserov veoma blizak prijatelj. Čoser je ovo delo napisao u nadi da će njime pomoći prijatelju da ublaži sopstvenu patnju.

Početkom 1370-ih je i radio na izgradnji, nekih od najpoznatijih znamenitosti Londona poput Vestminstera (Westminster) i Londonske kule (The Tower of London). Interesantno je da je pored plate, Čoser tražio da svaki dan dobija i besplatno vino.

Godine 1386. Čoser se seli iz Londona, i nakon ženine smrti ostaje sam sa dva sina. Tada počinje da piše svoje najpoznatije delo „Kenterberijske priče“. Ove priče prate grupu hodočasnika, a svakom od njih posvećena je po jedna. Čoser je završio 24 priče, međutim, u svojim dnevnicima pisac spominje da je planirao da napiše više od 120.

Svaki od likova pripadao je različitom staležu, a takođe bi se moglo reći da je svaka priča drugačijeg žanra. Treba napomenuti da su ove priče prožete veoma suptilnim humorom koji prilikom prvog čitanja veoma lako može ostati neopažen.

Aranžman, odnosno redosled priča, nije sasvim jasan, dok su se neki od likova pojavljivali i u ranijim Čoserovim delima. Ono što je možda najviše isticalo ove priče u trenutku kada su napisane, pored toga što su pisane srednjeengleskim jezikom, jeste da su Čoserovi likovi, izmešanih staleža, svi prikazani i u pozitivnom i u negativnim svetlu, bez ikakve diskriminacije.
Možemo zaključiti da Čoser nije namenio svoje priče nekom određenom staležu, što je bila uobičajena praksa tokom srednjeg veka, već je njegov fokus prvenstveno bio usmeren na likove i na prikazivanje njihove ljudskosti, bez obzira na njihovo poreklo.

Činilo se da će Čoser time što je pisao na srednjeengleskom jeziku, a ne na francuskom koji je bio jezik elite i diplomatije u ovom periodu, kao i time što je narativ usmerio ka likovima, a ne ka klasama, osuditi svoje životno delo na propast. Međutim, stil pisanja, kao i jednostavnost likova, u tolikoj su meri obuzeli maštu čitalaca da Čoserova dela nastavljaju da se štampaju i 600 godina nakon njegove smrti.

Možda je ipak najveći doprinos Džefrija Čosera književnosti tog perioda, bio taj što su i ženski likovi dobili glas kao naratori. To je bila još jedna nečuvena stvar u periodu u kom je Čoser živeo. Podrazumevalo se da žena može imati moć jedino ukoliko bi joj je muž ustupio, ili ukoliko bi ga ona nasledila nakon njegove prevremene smrti.

Tako su tokom srednjeg veka u literaturi žene najčešće prikazivane kao udate, device ili prostitutke. Ipak, Čoser je odlučio da i njih, kao i ostale svoje likove, predstavi pre svega kao obične ljude.

Džefri Čoser umire 1400. godine u Vestminsteru, gde je i sahranjen. Nakon njega i mnogi drugi pesnici bivaju sahranjeni u istom delu Vestminstera, koji danas nosi ime „Pesnički kutak“ (Poets Corner).

Korišćenje srednjeengleskog jezika, koji je pre toga posmatran kao inferioran, jeste verovatno najveći uspeh Džefrija Čosera. Njegove rime i stil pisanja su pokazale koliki potencijal ovaj jezik zapravo ima. Pored „Kenterberijskih priča“ i „Knjige o vojvotkinji“ napisao je i brojna druga dela, među kojima se svakako ističu i „Kuća slave“ (“The House of Fame”), kao i „Legenda o dobrim ženama“ (“The Legend of Good Women“). Ime Džefrija Čosera navode mnogi velikani, poput Šekspira, Edgara Alana Poa i Džoane Rouling, kao glavnu inspiraciju za svoja dela.