10 jezika koji su nestali
Za INFOPREVODE piše Jovan Stipić
Danas postoji više od 7100 živih jezika u svetu. To možda zvuči kao velika brojka, međutim ona predstavlja samo mali deo mnogo veće celine koju čine svi jezici koji su ikada govoreni. Mnogi jezici, korišćeni u ranijim istorijskim periodima, vremenom su zaboravljeni. Ukoliko se pitate zbog čega jezici nestaju, odgovor je mnogo manje mističan nego što bi se moglo činiti. Glavni razlog izumiranja jezika jeste bilingvalnost, gde se usvaja neki drugi, rasprostranjeniji, jezik, dok se znanje izvornog maternjeg, polako gubi. Ljudi nove jezike uče kako bi stekli različite socijalne i ekonomske prednosti. Blizak primer je svakako francuski jezik, koji je dugo bio dominantan u Evropi, te nije bilo moguće baviti se bilo kakvim uglednim poslom, ukoliko ga niste poznavali.
Danas postoji više od 7100 živih jezika u svetu. To možda zvuči kao velika brojka, međutim ona predstavlja samo mali deo mnogo veće celine koju čine svi jezici koji su ikada govoreni. Mnogi jezici, korišćeni u ranijim istorijskim periodima, vremenom su zaboravljeni. Ukoliko se pitate zbog čega jezici nestaju, odgovor je mnogo manje mističan nego što bi se moglo činiti. Glavni razlog izumiranja jezika jeste bilingvalnost, gde se usvaja neki drugi, rasprostranjeniji, jezik, dok se znanje izvornog maternjeg, polako gubi. Ljudi nove jezike uče kako bi stekli različite socijalne i ekonomske prednosti. Blizak primer je svakako francuski jezik, koji je dugo bio dominantan u Evropi, te nije bilo moguće baviti se bilo kakvim uglednim poslom, ukoliko ga niste poznavali.
U današnjem članku osvrnućemo se na samo neke od najinteresantnijih jezika koji se danas više ne koriste.
1. Biblijski jevrejski
Jezik koji su koristili Jevreji u antička vremena se zvao biblijski jevrejski. Pronađeni su izvori pisani na ovom jeziku koji datiraju čak iz desetog veka pre nove ere. Jezik se vremenom menjao i adaptirao, a hebrejski jezik kojim se Jevreji danas koriste u svakodnevnom govoru, nastao je tek u devetnaestom veku. Tekstovi pisani biblijskim jevrejskim još uvek se koriste u nekim religijskim ceremonijama.
2. Srednjeengeski
Iako je trasirao put do engleskog koji mi danas koristimo, srednjeengleski je zapravo bio značajno drugačiji.
Korišćen je u Engleskoj izmedju dvanaestog i petnaestog veka, a bio je mešavina staroengleskog, germanskog i normanskog francuskog. Nažalost, ne postoji veliki broj sačuvanih dokumenata napisanih na ovom jeziku.
U tom periodu francuski jezik je bio dominantan, te su i gotovo svi dokumenti pisani na njemu. Jedan od retkih primera pisanja na srednjeengleskom jesu dela Džefrija Čosera, koji je napisao čuvene „Kenterberijske priče" (The Canterbury Tales).
3. Dačanski
Dačani su bili narod koji je u periodu Starog Rima naseljavao region današnje Rumunije. Iako se smatra pretečom mnogih evropskih jezika, malo podataka je ostalo o njemu, pa se ne zna ni kako je tačno zvučao. Nakon što su ih Rimljani pokorili u prvom veku nove ere, kako bi se bolje integrisali u rimsko društvo, Dačani počinju da uče latinski, dok njihov maternji - dačanski, polako izumire.
4. Egipatski
Egipatski jezik se koristio u svojim različitim oblicima hiljadama godina unazad. Njegova najranija, arhaična forma, nastala je sredinom trećeg milenijuma nove ere, i koristila se sve do prvog veka nove ere, kada ju je koptski jezik potisnuo.
Poslednji slučaj korišćenja staroegipatskog pisma, hijeroglifa, zabeležen je 394. godine nove ere. Ubrzo nakon toga je i veština njihovog tumačenja pala u zaborav, sve do 19. veka, kada ih je Žan Fransoa Šampolion uspešno dešifrovao.
5. Hatski jezik
Hati, koji su živeli na tlu današnje Turske, pre pet hiljada godina govorili su danas gotovo potpuno zaboravljen jezik. Zapravo, hatski jezik predstavlja moderno ime ovog jezika, jer niko ne zna kako se on izvorno nazivao. Jedini dokaz o njegovom postojanju ne dolazi od Hata, već od jednog drugog plemena, Hetita, koji spominju jezik naroda Hata na sopstvenim religioznim pločicama.
6. Harapan
Koristio ga je narod koji je živeo oko reke Ind. Harapan je jezik za koji se zna da je postojao, iako ne postoji nijedan izvor napisan na njemu. Veliki broj simbola i slova je pripisivan ovom jeziku, te lingvisti danas nisu sigurni da li je Harapan bio jedan jezik ili je to ime za više različitih jezika koji su korišćeni na jednoj teritoriji. Još jedna teorija jeste da su možda koristili više jezika ali samo jedno pismo.
7. Starogrčki
Pored latinskog, starogrčki je najvažniji jezik antičke Evrope. Korišćen je izmedju devetog veka pre naše ere i šestog veka nove ere. Starogrčki je prvi jezik koji se koristio u pozorištu, prvi jezik demokratije i jezik Olimpijskih igara. Naučnici tvrde da bi čitava istorija Evrope danas bila drugačija, da se grčki jezik nije razvijao na način na koji jeste.
8. Stari nordijski
Kada Skandinavci nisu pljačkali i otkrivali nove kontinente, pričali su veoma kompleksan jezik koji se zove stari nordijski. Korišćen je na područijima današnjeg Islanda, Norveške, Švedske, Danske i delovima današnje Rusije. Pisana verzija ovog jezika se naziva Runa, i bila je upisivana u drvo ili kamen.
9. Latinski
Latinski je verovatno najpoznatiji mrtvi jezik danas, ako ni zbog čega drugog, onda zbog teškoća koje zadaje brojnim đacima tokom prve dve godine gimnazije. Služio je kao jezik rimskih aristokrata skoro punih osam vekova, odnosno od trećeg veka p.n.e. do petog veka nove ere. Rodno mesto latinskog jezika nalazi se u drevnoj italijanskoj pokrajni Lacio. Čak i nakon pada Zapadnog rimskog carstva u petom veku, uticaj latinskog jezika je nastavio da se širi. Iz njega su nastali rumunski, italijanski, francuski, španski i portugalski. Latinski se takođe koristio i kao jezik diplomatije sve do dvadesetog veka, kao i za pisanje zvaničnih administrativnih dokumenata.
10. Hunski
Nasuprot potpunoj dominaciji Huna u četvrtom i petom veku nove ere, danas je njihov jezik gotovo potpuno nepoznat. Glavni razlog jeste što hunski nikada nije razvio sopstveno pismo, a svi izvori o hunskom govornom jeziku pisani su na starogrčkom ili latinskom. Jedine tri reči koje su ikada prevedene jesu:
strava - gozba na sahrani
midos – napitak sličan pivu
i kamos - alkohol od žita.