10 drevnih jezika koji se i danas koriste
Za INFOPREVODE piše Jovan Stipić
Da li ste znali da se danas na svetu govori preko 7000 jezika? Od ukupnog broja, 400 jezika govori samo oko pedesetoro ljudi, dok je za oko 50 jezika poznato da se njima koristi samo po jedna osoba.
Koji od ovih jezika su najstariji, i kako se njihova upotreba menjala kroz istoriju? Da li su do danas sačuvani u izvornom obliku? Ovo su samo neka od pitanja na koja ćemo pokušati da odgovorimo u ovom tekstu.
Jermenski
Najstariji pisani trag jermenskog jezika, koji je deo indoevropske lingvističke grupe, predstavljaju Biblijski tekstovi iz 5. veka nove ere, koji se i danas mogu razumeti bez većih teškoća.
Međutim, pretpostavlja se da je jermenski jezik znatno stariji, te da je postojao čak u 5. veku pre nove ere, na području Mesopotamije.
Danas se najviše govori na prostorima Jermenije i Gruzije, ali je u upotrebi i u severnim područjima Irana i u pojedinim delovima Azerbejdžana.
Korejski
Korejskim jezikom, koji je nastao krajem 7. veka pre nove ere, danas se koristi preko 80 miliona ljudi. Korejski se svrstava među jezičke izolate, odnosno jezike koji ne pripadaju nijednoj jezičkoj porodici i koji nemaju nikakvih geneoloških veza sa drugim jezicima. Ipak, postoje vidljive veze između korejskoj i kineskog, koje su nastale usled seoba i interakcija ovih naroda kroz istoriju.
Korejski se koristi i u Severnoj i u Južnoj Koreji, uz minimalne razlike u govoru, a pored toga, u upotrebi je i u Skalinu, regionu istočne Rusije. Slova koja se koriste u korejskom jeziku nazivaju se Hangul.
Arapski
Arapski jezik, lingva franka arapskih zemalja, nastao je na prelazu između prvog i četvrtog veka nove ere, a danas je zvanični jezik u dvadeset i šest zemalja, među kojima su Irak, Sirija, Liban, Egipat i Alžir. Arapski jezik značajno je uticao na ostale jezike islamskih zemalja, kao što su turski bengalski, svahili i farsi.
Pored toga, uočljiv je i uticaj koji je arapski jezik izvršio na španski i katalonski jezik zbog bliskog istorijskog kontakta dve kulture na Iberijskom poluostrvu.
Kineski
Najprošireniji jezik na svetu, i ujedno poslednje piktografsko pismo koje se koristi, pripada kinesko-tibetanskoj jezičkoj grupi, a najviše govornika ima na području centralne i jugoistočne Azije.
Kineski jezik piše se vertikalno nadole, a za čitanje dnevnih novina potrebno je poznavati čak više od 3000 karaktera! Standardizovani kineski jezik naziva se mandarinski, a koristi ga više od milijardu ljudi. Prvi tragovi kineskog jezika datiraju iz oko 1200. godine pre nove ere.
(Staro)grčki
Najstariji jezik Evrope, u upotrebi je od 15. veka pre nove ere, mada se smatra da je protogrčki jezik nastao još u 3. milenijumu pre nove ere. Pored Kipra i Grčke, ovaj jezik govori se i u Albaniji, usled geografske bliskosti i istorijske povezanosti dve države, ali i zbog značajnog uticaja grčke manjine u Albaniji. Grčkim se služi 12 miliona ljudi. Reč:
Lopadotemachoselachogaleokranioleipsanodrimhypotrimmatosilphio-
paraomelitokatakechymenokichlepikossyphophattoperisteralektryono-
ptekephalliokigklopeleiolagoiosiraiobaphetraganopterygon je najduža reč na grčkom jeziku, najduža reč koja se pojavljuje u jednom književnom delu, i druga najduža reč na svetu. Označava naziv jela od ribe koje je izmislio Aristofan (Aristophanes) u svojoj komediji „Tesmoforijazuse“.
Baskijski (Euskara)
Baskijski jezik je star oko 2500 godina. U upotrebi je uglavnom u Španiji, pre svega u njenoj severnoj regiji, Baskiji. Baskijski ne pripada grupi indoevropskih jezika. Sasvim se razlikuje od španskog, francuskog, engleskog ili bilo kog drugog jezika na svetu.
Zbog toga se, poput korejskog, smatra jezičkim izolatom.
Lingvisti su godinama pokušavali da protumače kako je nastao ovaj misteriozni jezik, ali nijedna teorija za sada nije dokazana. Ono što je izvesno, jeste da je baskijski jezik bio prisutan na Iberijskom poluostrvu još pre dolaska rimskih legija na ovu teritoriju.
Hebrejski
Iako je danas zvanični jezik Izraela, hebrejski jezik se više od 1700 godina smatrao izumrlim. Od 3. veka nove ere koristio se isključivo u ritualnim obredima. Međutim, krajem 19. veka, počeo je polako da oživljava. Tome je značajno pomogao i leksikograf Eliezer Ben Jehuda koji je odlučio da će sa svojim prijateljima međusobno govoriti isključivo na hebrejskom.
Tako se danas hebrejski deli na stari i moderni. Hebrejski se smatra svetim jezikom, s obzirom na to da je „Stari Zavet“ napisan na njemu. Zanimljivo je da se hebrejski čita sa desna na levo, poput arapskog. Danas hebrejski kao maternji jezik govori preko 9 miliona ljudi.
Farsi
Nastao sredinom prvog milenijuma pre nove ere, ovaj, skoro tri hiljade godina star, policentričn jezik i danas se koristi u Iranu, Avganistanu i Tadžikistanu. Farsi je nastao iz staropersijskog jezika, iz vremena persijskog cara Darija I, i srednjepersijskog, odnosno pahlavi jezika, koji je bio zvanični jezik Sasanidskog carstva.
Moderna verzija persijskog, farsi, nastala je u 8. veku nove ere, i jezik se skoro uopšte nije promnio od tada. To znači da oni koji govore ovim jezikom, mogu da pročitaju čak 1200 godina stare tablice ili natpise bez naročitih poteškoća.
Tamil
Danas prepoznat kao drugi najstariji jezik na svetu, nastao je krajem 4. milenijuma pre nove ere. Ovaj jezik se govori u Indiji, Šri Lanci, Singapuru, Maleziji i drugim delovima južne Azije.
Sama reč tamil može da znači „govor pojedinca“, ali i „slatkoća“ ili „mio/sladak zvuk“.
Ovaj jezik se ponekad poistovećuje sa bogom Kartikeja (Kartikeya), hinduističkim bogom rata, čiji hram se nalazi u indijskoj pokrajini Tamil Nadu, na samom jugu države.
Irski
Irski, odnosno irski gejlski jezik je star preko 1500 godina i ima oko 30 hiljada govornika u 21. veku. Poput svih gejlskih jezika, irski je nastao iz keltskog jezika koji je korišćen još u Bronzano doba.
Tradicija pisanja ovog jezika počinje tek oko 6. veka nove ere, po dolasku hrišćanstva. Bretonski, velški i škotski gejlski samo su neki od jezika koji su direktno povezani sa irskim jezikom. Najstariji natpisi datiraju još iz 5. vek nove ere, a pronađeni su na prerađenom kamenju zvanom Ogam (Ogham).
